به گزارش خبرگزاري فارس از گرگان، قوم قزاق از بازماندگان قبايل تاريخي ترك و مغول در آسياي ميانه است و از آغاز قرن بيستم ميلادي به دليل سياست‌هاي كمونيستي، عده‌اي از قزاق‌ها مهاجرت و از طريق تركمنستان در ايران به خصوص استان گلستان و شهرهاي گنبد، گرگان و بندرتركمن ساكن شدند.قزاق‌ها بعد از سكونت در ايران باوجود پذيرش فرهنگ ايراني، از اصالت‌هاي قومي خود نيز حفاظت كردند، قزاق‌ها مردمي اهل‌فن، دانا و كار بلد بودند و در بين تركمن‌هاي آن دوران به‌عنوان «بيليش» معروف شدند.
| مدل مانتو كتي كوتاه شيك |
مهارت قزاق‌ها در ساخت ارابه، آلاچيق، آهنگري، چارق‌دوزي، نمدمالي، گل يقه‌سازي، سوزن‌دوزي و پوشاك سنتي، بسيار زياد بود.اين قوم به خاطر امكان بالاي كسب‌وكار در استان گلستان، به‌تدريج در شهرهاي بندرتركمن، گنبدكاووس و گرگان ساكن شده و اولين محلات منسجم قزاق‌ها، در شهرستان‌هاي بندرتركمن، گميشان و روستاهاي «خواجه‌نفس» و روستاي«آرخ بزرگ» شكل گرفتند.* پوشش سنتي قزاق‌ها :قزاق‌هاي مقيم ايران همچنان پوشش سنتي خود را حفظ كرده و عموماً لباس آن‌ها سفيدرنگ بوده و داراي الحاقاتي چون زيورآلات، قزاق‌دوزي، منجوق‌دوزي و مليله‌دوزي است.قزاق‌دوزي يا «بيليش‌دوزي»، سوزن‌دوزي خاص قوم قزاق بوده كه با استفاده از نخ‌هاي ابريشمي و نقوش هندسي خاص قزاق، بر روي پوشاك سنتي انجام مي‌شود.قزاق‌ها در مناسبت‌هاي مختلف، لباس‌هاي متفاوتي مي‌پوشند، اين لباس‌ها در رنگ‌هاي سفيد، قرمز، صورتي و رودوزي‌هاي متنوع، دوخته مي‌شوند، از نقوش شاخص اين قوم مي‌توان به شاخ حيواناتي چون قوچ، پرنده، گل و خورشيد اشاره كرد.عروس قزاق، لباس ويژه‌اي به نام «كلن كويلك» دارد كه جليقه‌اي مخصوص روي اين لباس پوشيده مي‌شود كه در زبان قزاقي به اين جليقه «كلن‌بشبت» مي‌گويند.
عروس در بدو ورود به خانه شوهر، پالتويي از پوست سمور دوخته‌شده مي‌پوشد كه به نام «اشك» يا «ژاداقاي» معروف است و كمربندي از جنس ابريشم كه طول آن گاها به سه متر مي‌رسيد به دور كمر مي‌بندند كه در ورود به خانه داماد، يك نفر از زنان طايفه داماد كه «ژنگشه» نام دارد اين كمربند را باز مي‌كند.زنان قزاق متأهل، روسري سفيد يا «آق ژاولق» به سر كنند. در لباس‌هاي زنان قزاق انواع نقش و نگارها و منجوق‌دوزي و مليله‌دوزي نمايان گر است.لباس اصلي مردان را «كويلك» و روپوش روي آن را «شاپان» مي‌نامند، هر مردي به نسبت سن و مقام اجتماعي خود، از انواع كلاه‌ها استفاده مي‌كند كه هر يك اسم جداگانه‌اي دارد.مانند «تاقيا» كه در زمان نماز خواندن استفاده مي‌شود و «شبكه» كه خان‌ها و بزرگان قزاق به سرمي گذارند و «صله»، دستاري كه مرد به سفر حج رفته به سرمي بندد.زنان قزاق لباس‌هاي خود را با زيورآلات مي‌آرايند، زيورهايي مانند گردنبند سكه‌اي طلا (دزبه)، انگشتر (سقينه)، گوشواره (شقرشق)، دستبند (بليزك).لباس قزاق با استفاده از پارچه‌هاي كتان سفيدرنگ، پارچه‌هاي مخمل، جير مشكي، پارچه‌هاي حرير، خز (پوست روباه)، پشم گوسفند نريسيده (جهت آستري)، نخ‌هاي رنگي ابريشمي (عمدتاً از رنگ قرمز شرابي)، گلابتون، دمسه، نخ‌هاي زري و با استفاده از ابزار خياطي تهيه مي‌شود.لباس قزاق متشكل است از پيراهن بلند (كويلك)، جليقه بلند (بشود)، كت بلند (اشيك)، كلاه (ژاولق يا بوراما)، شلوار (امبال)، چكمه (تيك).معرفي تعدادي از قطعات مربوط به پوشاك سنتي قزاق* اِشيك (كت بلند زنانه)«اشيك»، كت آستين‌بلند جلو بازي است كه روي پيراهن پوشيده مي‌شود، قد آن از پيراهن كمي كوتاه‌تر و تا زير زانو است. آستري آن از پارچه نخي بوده و در كت‌هاي زمستانه، آستر را با پشم ريسيده نشده گوسفند به شكل مارپيچ با صمغ مي‌چسبانند.
| مدل مانتو جديد تابستاني |
قسمت رويه كت، پارچه مخمل زرشكي‌رنگ بوده و روي آن را چرخ دوزي مي‌كنند، در زمان قديم تمام نقوش روي لباس با دست دوخته‌شده و دورتادور لباس، يقه و سرآستين را با خز تزئين مي‌كردند.
مچ آستين‌ها، لبه‌هاي كت و رويه آن با نوارهاي قيطان كه نقش‌ها و رنگ‌هاي گوناگون دارد نواردوزي شده و رويه كت با استفاده از منگوله‌هاي دستباف، تزئين مي‌شده است.* بِشوِد (جليقه زنانه)اين نوع جليقه با الگوي بسيار ساده و تزئينات مختلف بكار مي‌رود. جنس آن از پارچه جير مشكي و آستري داخل آن از پارچه نخي است، رويه و پشت جليقه با استفاده از يراق‌هاي طلايي، آينه‌كاري و مرواريد، تزئين شده است.* كؤيلِك (پيراهن زنانه)اين نوع پيراهن از مخمل زرشكي‌رنگ با الگويي ساده بوده و يقه آن گرد و چاكي تا بالاي سينه دارد، دو طرف پيراهن داراي چاك بوده و آستين‌هاي لباس، بلند و قد آن تا مچ پا است.
در گذشته نقوش خاص قزاق را با پولك بر روي لباس مي‌دوختند ولي امروزه به‌صورت ماشيني، خامه‌دوزي مي‌شود و غالباً لباس عروس پرنقش است و لباس ساير افراد، ساده و بدون تزئينات است.
* دامبال (شلوار زنانه)جنس شلوار از پارچه كنفي و سفيدرنگ بوده، الگوي شلوار ساده و قسمت دم پاي آن با نقش نگار و نوار قيطان ساده تزئين مي‌شده است.تيك (چكمه)چكمه چرمي كه در قديم نقره‌كاري مي‌شده و نوع «كوك ساور» آن معروف است.
| مدل مانتو كرپ حرير تابستانه |
* ژاولق (كلاه زنانه)زنان ميان‌سال و پيرزنان قزاق از دستاري مانند عمامه كه تمامي سرو گردن را مي‌پوشاند، استفاده مي‌كنند كه در زبان بومي به آن «بوراما» مي‌گويند، اين كلاه پارچه‌اي سفيدرنگ با كاربرد روسري و در دو صورت «بوراما» و «ژاولق» توليد مي‌شود.
الگوي آن كلاه مانند بوده و براي دوخت آن از پارچه نخي آهاردار استفاده مي‌شود، در متن روسري تزئيناتي به شيوه «بيليش‌دوزي» و طرح‌هاي غالباً هندسي به كار مي‌رود.
رنگ غالب كلاه جگري‌رنگ بوده و ساير رنگ‌هاي آن نارنجي، قرمز، آبي و سبز است، حاشيه آن را با طرح گندم و يا برگ به رنگ سبز تزئين مي‌كنند.هنگام بستن كلاه، روسري را از قطر تاكرده و به شكل سه‌گوش درآورده سپس روي سر انداخته و قسمت جلوي آن‌كه بر روي پيشاني قرار مي‌گيرد از داخل مقوا گذاشته و دو سر آن را از پشت سر به هم گره مي‌زنند.
دختران قزاق به همراه لباس، قبه و زنان متأهل، كلاه ژاولق بر سر مي‌گذارند، اما امروزه دختران از روسري‌هاي رنگي و زنان متأهل، از روسري سفيد استفاده مي‌كنند.
============================================================زهرا مهدي‌زادهكارشناس ارشد پژوهش هنر و كارشناس معاونت صنايع‌دستي و هنرهاي سنتي استان گلستان
6 پارچه مناسب براي دوخت لباس راحتي خانگي